Jemi mbledhur sot, nė dyvjetorin e vdekjes sė Ibrahim Rugovės, burrit mė tė madh tė Kosovės, themeltarit tė shtetit tonė. Me veprėn e tij politike e kulturėn demokratike, me devocionin e pashembullt, pothuajse religjioz, me tė cilin ka punuar pėr pavarėsinė e Kosovės, Ibrahim Rugova, i zgjedhur kryetar i Kosovės nė katėr palė zgjedhje, ka qenė dhe mbetet Zoti i kėsaj Shtėpie. Trashėgimtarė tė kėsaj shtėpie jemi tė gjithė ne, mbi dy milionė qytetarėt e Kosovės, shtetasit e saj. Do tė vinė pas nesh tė tjerė trashėgimtarė, ndėrsa Ibrahim Rugova, nė kuptimin politik tė fjalės Ati i Kombit tonė, do tė mbetet fryma e kėtij vendi.
E do puna tė pėrkujtohet se Ibrahim Rugova pati sjellė frymė tė re nė studimet shqiptare, tė dijeve letrare e humaniste shqiptare, nė fillim tė viteve 1970, para gati katėr dekadash. E ēoi kėtė frymė deri nė fund, nė dije, nė kulturė e nė politikė, pėr tė mbetur ai vetė Njė dhe i njėjti aristokrat i fjalės e i sjelljes, fisnik edhe nė fushat jo aq fisnike tė jetės e tė veprimtarisė njerėzore, siē ėshtė politika.
Kishte krijuar njė Republikė tė dijeve letrare deri nė moshėn 45 vjeēare, ndėrsa krijoi Republikėn politike tė Kosovės nė ēerekun e fundit tė jetės. Krijoi kėshtu ngrehina kulturore e politike qė u rezistuan stuhive barbare ideologjike e gjenocidale. Si e pse? Ai hapi rrugėn e udhėhoqi, nė kohėt kur dukej se shqiptarėt dhe Kosova kishin humbur rrugėn nė muzgun e perandorive ideologjike tė Evropės Lindore e tė ringjalljes sė idesė pėr Serbinė e Madhe nė veri. Ibrahim Rugova e nxori Kosovėn prej kaosit nė organizim, me rend tė brendshėm demokratik e me struktura elementare shtetėrore: shkollė, financa, rrjet shėndetėsor e social, sistem informimi, madje edhe pėrfaqėsim diplomatik nė bėrthamė. Propozoi edhe himnin dhe flamurin e Kosovės. E ndoqi i gjithė populli i Kosovės, i madh e i vogėl, tė mahnitur nga njeriu qė punonte qetėsisht, po me ngulm, pėr ēėshtjet e mėdha, teksa fliste qartė e thjeshtė duke argumentuar nevojėn pėr mėvetėsimin e Kosovės me rrugė politike e demokratike. Ai kishte thithur dijet e thella e kulturėn e pastėr nė librat e vjetėr, nė jetėn e historinė autentike tė shqiptarėve dhe nė arealin shpirtėror e kulturor tė Perėndimit.
Mbi kėto shtresime Ibrahim Rugova ndėrtoi edhe kulturėn shtetformuese tė Kosovės. Njeriu i librave u bė udhėheqės popullor jo me retorikė tė zjarrtė patriotike, as nacionalizėm tė vrazhdė, po me pastėrti tė kulluar tė idesė pėr veprim tė organizuar, me nacionalizėm tė kulturuar mbi vlera tradicionale e moderne. Veprimi dhe organizimi kanė qenė palca kurrizore e aksionit politik tė Ibrahim Rugovės, tė Lidhjes Demokratike tė Kosovės, tė lėvizjes mė tė organizuar shtetformuese qė kanė pasur shqiptarėt nė historinė e vet moderne, amėn e shtetit tė Kosovės dhe, nė fund, tė pluralizmit e tė demokracisė sė vendit tonė. Ky veprim i organizuar ėshtė ushqyer nė kulturėn e paqes e tė rezistencės, por nuk e ka shtypur frymėn e luftės. Sepse, aksioni politik i Rugovės ka qenė vetė lufta totale politike me organizim, i cili, fundja, nuk ka pėrjashtuar, por ka shtruar rrugėn pėr tė mbramen: pėr luftėn me armė pėr liri e pėr ekzistencė njerėzore e nacionale. Sepse, siē u pa nė rastin e Kosovės, lufta e Ushtrisė tonė Ēlirimtare, bashkė me luftėn qė bėri NATO-ja, qenė nė shėrbim tė paqes e tė lirisė, tė synimit parėsor tė udhėheqėsit tonė historik, tė synimit tė fundmė njerėzor universalisht, pas episodesh tė shkurta apo tė gjata, tė luftės e tė mizorisė. Lufta nė shėrbim tė paqes ėshtė e pranueshme, thoshte Rugova, kur pėrpiqeshin ti atribuonin pacifizimin e pėrkthyer nė njė soj ideologjie tė dalė boje. Ai nuk u dorėzua kurrė, para asnjė sprove, veē vdekjes, e cila e mori shumė herėt, pėr tė na lėnė keq nė momentet historike pėr fatet e vendit tonė.
Tė nderuar pjesėmarrės tė kėsaj dite pėrkujtimore,
Ibrahim Rugova, po tė flasim tani me fjalorin politik tė ditės, ėshtė udhėheqės sui generis nė Evropė: njeri qė u vu nė krye tė ndėrmarrjes mė tė madhe tė njė populli tė ndėrmarrjes pėr ndėrtimin e shtetit mbi bazė tė njė filozofie krejt tė veēantė politike pėr kėtė pjesė tė kontinentit tonė. U quajt Kolos i Brishtė, Gandi i Ballkanit a i Evropės. Ka qenė kolos, po jo i brishtė. Ka qenė Ibrahim Rugova i Kosovės, i papėrsėritshėm nė tė gjitha aspektet.
Tė vijmė tani te situata e ditės sonė, qė pėrmbledh shekullin tonė jetėsor e ekzistencial: pavarėsia e Kosovės. Ibrahim Rugova dhe pavarėsia e Kosovės janė dy anėt e medaljes me njė emėr tė thjeshtė: Shteti i Kosovės. Lėvizja pėr emancipim politik tė popullit tė Kosovės ėshtė e lidhur me projektin jetėsor tė Rugovės. Ai mbylli sytė sot dy vjet pak para se tė realizohej plotėsisht ky projekt, qė u bė popullor, teksa mbante emrin e Rugovės. E kishte parė tė realizueshėm Ai, kur tė tjerėt e kishin vėshtirė ta shihnin prej malit tė madh tė pengesave qė duheshin kaluar, rrugės sė vėshtirė e sakrificave qė duheshin bėrė.
Nė njė ditė krejt tė afėrt tė kėtij viti ne do ta rishpallim pavarėsinė e Kosovės nė bashkėpunim me miqtė tanė, me ata miq qė kishte krijuar Ibrahim Rugova dhe populli i Kosovės qė ndoqi rrugėn e tij me disiplinė, kėmbėngultėsi e devocion. Presim pastaj, menjėherė, njohjen ndėrkombėtare tė pavarėsisė nga njė numėr i konsiderueshėm i vendeve nė Evropė, nė Amerikė, e nė kontinente tė tjera.
Ēfarė shteti tė Kosovės po krijojmė? Nėse jo nė versionin ideal tė Rugovės, sepse realiteti shpesh e mund idealitetin e vizionarėve, shteti mė i ri nė Evropė e nė botė do tė ndėrtohet mbi themelet qė kishte vėnė Presidenti Rugova me Republikėn e Kosovės, tė ngjyer me sakrificėn e brezave e gjakun e rreth 15.000 kosovarėve qė ranė nė altarin e lirisė nė fund tė mileniumit tė kaluar, para mė pak se njė dekade. Kjo Kosovė ėshtė shtėpi e tė gjithėve, e shqiptarėve shumicė dėrmuese dhe e tė gjitha pakicave, me paqe tė brendshme e raporte miqėsore me fqinjtė, pjesė e Unionit Evropian dhe NATO-s dhe me marrėdhėnie speciale me Shtetet e Bashkuara tė Amerikės. Ky ishte vizioni i Rugovės para se tė ishte bėrė projekt konkret sot.
Vetė Presidenti Ibrahim Rugova udhėhoqi Ekipin e Unitetit tė Kosovės nė fillimet e procesit ndėrkombėtar pėr pėrcaktim tė statusit tė Kosovės nė nėntorin e vitit 2005. Dy vjet mė vonė, nė fund tė nėntorit tė vititi 2007, kjo punė mbaroi me procesin shtesė tė bisedave pėr statusin e Kosovės, si vazhdim tė procesit tė nisur nga Presidenti Ahtisari, tani nėn autoritetin e Grupit tė Kontaktit, udhėhequr nga treshja ndėrkombėtare: Union Evropian-SHBA-Rusi.
Kemi ardhur tani aty ku Presidenti Ibrahim Rugova e dinte se do tė vijmė herėt a vonė: tek njohja e drejtpėrdrejtė e pavarėsisė sė Kosovės nga vende tė Unionit Evropian e SHBA nė radhė tė parė, por edhe tė vendeve tė tjera veē e veē nga i gjithė globi tokėsor, nga Lindja e Perėndimi, nga Jugu e Veriu.
Prandaj, kėrkesa e pėrsėritur e Ibrahim Rugovės pėr njohjen ndėrkombėtare kumbon sot fuqishėm nė veshėt e tė gjithėve, jo si njė frazė e thatė e formale, por si kushtrim pėr veprimin final nė pėrmbyllje tė punės pėr pavarėsinė e Kosovės.
E nderuar familje Rugova,
Tė nderuar pjesėmarrės tė kėsaj dite pėrkujtimore pėr Rugovėn,
Kosova do tė gjendet sė shpejti nė hartėn politike tė botės, nė gjirin e kombeve tė lira. Synimi madhor i prijėsit tonė historik dhe i popullit tė Kosovės do tė jetė realizuar. Kėshtu, njerėzit e vendit tonė nga tė gjitha shtresat nxėnės e studentė, punėtorė e nėpunės shteti, qyetarė tė zakonshėm, komuniteti i biznesit dhe establishmenti politik do ti hyjnė njė aksioni tė ri: ta bėjmė Kosovėn shtet tė fortė, tė zhvilluar ekonomikisht e kulturalisht, ku secili do tė bėjė punėn e vet duke kryer njė punė tė thjeshtė, jomisionare nė shikim tė parė, pa shpatėn e Demokleut mbi kokė. Sepse, statusi i pazgjidhur dhe i panjohur ndėrkombėtarisht ka qenė njė shpatė e tillė pėr tė gjithė, nė radhė tė parė pėr sigurinė fizike dhe shpirtėrore tė qytetarėve, tani tė shtetasve tė Kosovės.
Ibrahim Rugova, heroi i Kosovės, jetėn e shkurtėr dhe veprėn e madhe e tė pėrjetshme tė tė cilit po e nderojmė sot nė kėtė ditė pėrkujtimore, do tė ishte i lumtur pėr vete dhe pėr tė gjithė ne po ta mbėrrinte kėtė ditė pėr tė gjallė tė vet.
Prandaj, President i dashur, i falemi Veprės Tėnde! I falemi pėrjetė kujtimit pėr Ty!
Ju faleminderit!
Presidenti i Kosovės
Dr. Fatmir Sejdiu